Ulgener

TAHIL KORİDORU

Faydalı Bilgiler, Bilinmeyenler

GİRİŞ

Şubat 2022'den bu yana devam eden Rusya-Ukrayna savaşı, dünyanın en önemli tahıl ihracatçılarından biri olan Ukrayna'nın ihracatını durdurmak zorunda kalması sebebiyle küresel tedarik zincirini etkilemeye, bu aynı zamanda önüne geçilemez fiyat artışlarına sebep olmaya başlamıştır.

Bu sebeple Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği ile Türkiye ortak girişimi ile savaşın tarafları olan Rusya ve Ukrayna’yı tarafsız bir anlaşma zemininde buluşturma imkanı yaratılmıştır. Bu girişimin sonucunda Birleşmiş Milletler, Ukrayna, Rusya ve Türkiye arasında 22 Temmuz 2022 tarihinde “Ukrayna Limanlarından Tahıl ve Gıda Maddelerinin Güvenli Taşımasına İlişkin Girişim” veya bilinen adıyla “Tahıl Koridoru Anlaşması” İstanbul’da imzalanmıştır. (Ek 1)

Söz konusu girişim “International Convention for the Safety of Life at Sea, 1974, as amended, (SOLAS), Regulations XI-2/11” ve “the International Ship and Port Facility Security Code (ISPS Code), Part B, paragraph 4.26” konvansiyonlarına dayanmaktadır.

Tahıl Koridorunun öncelikli amacı tahıl ve ilgili gıda maddelerinin Ukrayna’nın Chernomorsk, Yuzhny ve Odesa Limanlarından güvenli şekilde ihracını sağlamaktır. Girişime göre güvenliği sağlamanın yolu, Ukrayna’ya giden ve gelen gemiler için güvenli bir rotanın belirlenmesi, gemilerin yol boyunca izlenmesi veİstanbul Boğazı girişinde denetlenmesidir.

Tahıl koridoru anlaşmasının komuta merkezi, 27 Temmuz tarihinde kurulan Müşterek Koordinasyon Merkezi’dir. (“Joint Coordination Centre”) (“JCC”)

Adı geçen Ukrayna Limanlarının aylık toplam yükleme kapasitesi 5 milyon ton olduğu düşünüldüğünde, JCC’nin amacı bu kapasiteden mümkün olduğunca yararlanılmasını sağlamaktır. Bu sebeple tahıl taşıması ne kadar fazla olursa, girişim o denli başarılı olacaktır. İlk geminin yola çıkış tarihi olan 1 Ağustos 2022’den itibaren yazının kaleme alındığı güne kadar 200’den fazla gemi denetimden geçmiştir. Anlaşmanın 120. gününün tamamlanmasına daha zaman olduğu düşünülürse, bu sayının artacağını söylemek mümkündür.

JCC’nin geniş anlamda görevleri:

- girişim kapsamındaki yüklerin Ukrayna’nın Chernomorsk, Yuzhny ve Odesa Limanlarından getirilmesi amacıyla, bu limanlardan Türkiye’ye en güvenli ve fakat en seri bir şekilde geçiş için gerekli koordinasyonu sağlamak ve geminin Ukrayna’ya gidişi sırasında boş olup olmadığını, Ukrayna’dan dönüşte de anlaşma kapsamındaki yükleri taşıyıp taşımadığını kontrol etmek (liman devleti kontrolüne giren günlük ve olağan denetimler JCC görev sahası dışında kalmaktadır),

- aynı zamanda tabir-i caizse bir havaalanı kontrol kulesi gibi hareket ederek Ukrayna limanlarında birikimi engellemek, bu sayede gemilerin oradaki bekleme sürelerini kısaltmak ve yükleme işlemlerinin zaman kaybetmeksizin yapılmasını sağlamaktır. Bu sebeple Ukrayna limanları ile devamlı temas halinde olmak, oradaki yükleme operasyonlarını takip etmek ve adı geçen limanların yükleme kapasitesine göre Türkiye’den gemilerin kalkışını organize etmek JCC’nin görev tanımı içinde yer almaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular

Denetim ekipleri kimlerden oluşmaktadır?

JCC’nin an itibariyle aynı anda denetime gidebilecek ortalama 4-5 ekibi mevcuttur. Denetim ekip-lerinin sayıları limandaki yoğunluğa göre artıp azalmaktadır. Denetim ekiplerinde Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler’den en az ikişer üye bulunmaktadır. JCC’nin hedefi günde 16 geminin denetlenmesi ise de genellikle günde ortalama 10-12 gemi denetlenebilmektedir. Denetimi yetiş-meyen gemiler bir sonraki günde denetlenmektedir.

Gemiler nerede denetlenmektedir?

Denetlenecek gemiler İstanbul Limanı Ahırkapı Demir Bölgesine demirlemektedir. Hazırlık ihbarının verilmesini takiben, JCC’nin onayı sonrasında limandaki yoğunluk ve denetim ekiplerinin kapasitesi doğrultusunda gemiye İstanbul Limanı Ahırkapı A Demirleme Bölgesi’nde gemiye çıkıl-maktadır. A Demirleme Bölgesi yalnızca gemilerin denetimi için ayrılan bölgedir. Zira, bir önceki paragrafta belirtildiği üzere, rotasına göre denetim öncesi veya sonrasında yakıt ve kumanya ikmali yapabilecek gemiler bu işler için İstanbul Ahırkapı B Demirleme Bölgesine demirlemekte ve bu işlemler tamamlandıktan sonra denetim için A Bölgesine alınmaktadırlar.

Denetimin kapsamı nedir?

JCC denetimini ikiye ayırmak mümkündür:

a) Ukrayna’ya gidecek olan balast (boş) durumdaki gemilerin denetimi. (Kuzey seyri)
b) Ukrayna’dan gelen yüklü gemilerin denetimi. (Güney seyri)

Öncelikle söylemek gerekir ki; kuzey seyri yapacak olan gemilerin her türlü kumanya ve yakıt tedarikini İstanbul Ahırkapı B Demirleme Bölgesi’nde bitirmesi beklenmekte ve JCC denetimi bunlardan sonra geminin İstanbul Ahırkapı A Demirleme Bölgesi’ne gelmesi sonrasında yapılmaktadır. Zira; JCC denetiminden sonra gemiyle hiç bir temasa, giriş çıkışa veya ikmale izin verilmemektedir. Bir bakıma JCC’nin gemiyi mühürlediğini söylemek mümkündür. Zira, JCC denetiminden sonra gemi yalnızca geçiş sırası beklemektedir.

Güney seyri yapan gemilerde ise, JCC denetiminden önce gemiye kimse girememekte, yakıt veya kumanya tedariki sağlanamamaktadır. Dolayısıyla yukarıdaki örnek paralelinde JCC’nin adeta öncelikle mührü açması ve gemiye giriş çıkışı mümkün hale getirmesi gerekmektedir.

Her ne kadar denetimin nasıl yapıldığıyla ilgili herhangi bir yazılı kaynak bulunmasa da uygulamadan anlaşıldığı üzere ambarların içleri ve balast tankları incelenmekte ve ayrıca yüke ve gemiye ilişkin dokümantasyon kontrolü yapılmaktadır. Şayet bildirilen tahıl yükünden daha fazla miktarda bir yükün taşındığı ortaya çıkarsa, yük miktarı JCC tarafından güncellenmekte ve ilgili geminin geçişine izin verilmektedir. Yükün miktarı ve mahiyeti hususunda otoritelerin şüphelenmesi durumunda ise JCC draft ölçümü yapma kararı verebilmektedir. Uygulamada şimdilik karşılaşılmamışsa da, denetimlerde geminin taraflarca izin verilmeyen bir yükü taşıdığının ortaya çıkması halinde ise kanımızca yükün müsaderesi işlemleri yürütülecektir.

Gemiler denetim için ne kadar beklemektedir?

Günlük denetim listesine hangi gemilerin gireceği konusunda herhangi bir zaman önceliği uygulanmamaktadır. Diğer bir deyişle denetim yerine ilk gelen geminin ilk önce denetlenmesi gibi bir sıra önceliği bulunmamaktadır. Zira gemilerin denetim listesine girebilmesi için bütün tarafların onayı gerekmekte ve çeşitli sebeplerden dolayı tarafların onay vermekten imtina ettiği durumlarla karşılaşılabilmektedir. Diğer yandan, denetim sayısı ve sırası Ukrayna Limanlarının müsaitliğine göre de şekillendirilmektedir. Bu sebeplerle, geminin hareketiyle ilgili herhangi zaman garantisi verilmesi mümkün olmamaktadır. Zira denetlenecek gemilerin listesi ancak her denetimden gününden bir önceki günün akşam saatlerinde netleşmektedir.

Ancak denetimin yapılabilmesi için öncelikle JCC tarafından belirlenen şartların yerine getirilmesi, yani gemilerin denetime hazır olması gerekmektedir.

Gemiler ne zaman denetime hazır kabul edilir?

JCC denetiminin ve dolayısıyla her iki yönde de ilgili prosedürlerin başlayabilmesi için geminin acente kanalıyla ekteki hazırlık ihbarını vermesi gerekmektedir (Ek 2). Bu ihbardan görüleceği üzere, kaptan yolculuk süresince Ukrayna hükümeti tarafından tanımlanan MARSEC Level 3 gerekliliklerini uyguladığını, bununla beraber herhangi bir denetim durumunda balast tanklarının kapaklarını ve gemi ambar kapaklarını denetim ekiplerine açacağını; ayrıca, A ekindeki (Ek 3) gerekli dokümanları hazır ettiğini beyan etmektedir. Bilindiği üzere, MARSEC Level 3 muhtemel bir tehdidin artık görülebilir ve belirlenebilir olması durumunda belirlenen bir ISPS Kodudur. Gemiye özel izinle girilmesi, sürekli kontrol edilmesi ve belirlenmiş özel alanlara sadece özel yetkili personelin girebilmesi bu güvenlik seviyesinde uygulanmakta olan hususlardandır.

Denetim yapılacak gemideki yüklerin ilaçlanmış olması denetime engel teşkil eder mi?

Birçok halde Güney seyri yapan gemilerin ambarları ilaçlanmış vaziyettedir. Zira boşaltma limanı 4-5 günden uzakta olan ve tahıl ve ilgili gıda maddelerini taşıyan gemilerin ambarlarının ilaçlanması gerekmektedir. Bu halde hazırlık ihbarının 2. Maddesinde görüleceği üzere, geminin denetime hazır addedilebilmesi için ambarlara yapılan ilaçlamanın mahiyetinin gerektirdiği ölçüde, belirli bir süre ambarların havalandırılması gerekmektedir. Şöyle ki, ilaçlamanın tamamlandığı tarih, havalandır-manın tamamlandığı tarih ve hatta yük üzerindeki ilaç kalıntısı seviyesi dahi fosfin dedektör tüpü veya diğer uygun ölçüm ekipmanlarıyla ölçüldükten sonra ambarlardaki ilaç seviyesi hazırlık ihbarında ve eklerinde belirtilmektedir. Ayrıca ilacın etkisinin geçmesi için gereken sürenin ne kadar olduğunu belirten ilaç sertifikaları da JCC’ye sunulmaktadır.

JCC denetiminde başarısız olma nedenleri nelerdir?

Genel olarak, ilaçlama testlerinin son kullanma tarihlerinin geçmiş olması, ilaçlama ve sonrasında havalandırma yapıldığının kanıtlarının bulunmaması, fosfür tüpü testinin yapılmaması, hazırlık ihbarının verilmemesi, kaptandaki mürettebat listesi ile acentedeki mürettebat listesinin uyuşmaması, balast tanklarının açık olmaması veya JCC’nin uygunsuzluk raporuna cevap verilmemesi gibi hallerde gemilerin denetimden geçememesi kuvvetle muhtemeldir. Bu nedenle bu hususlara dikkat edilmesi ve bütün prosedürün tamamlanması sonrasında hazırlık ihbarının verilmesi elzemdir.

Denetim yapılacak gemilerin transit statüsü bozulur mu? Boğaz geçişinde kılavuz kaptan alınması zorunlu mudur?

Denetim için Ahırkapı Demir Bölgesi’ne gelecek gemilerin acentelerinin limana giriş çıkış işlemlerini yapması ve gemi adına ilgili resim ve harçları ödemesi gerekmektedir. Dolayısıyla, denetime gelen gemilerin transit geçiş statüsü bozulmaktadır. Ayrıca, denetime gelen gemilerin kılavuz hizmeti alması zaruridir.

Denetim için herhangi bir ücret ödenmeli midir?

JCC denetimi herhangi bir ücrete tabi değildir; ancak gemiler, İstanbul Boğazı’ndan geçen gemilerin ödedikleri kılavuzluk, fener - tahlisiye gibi ücretleri ödemek durumundadır.

Denetimden geçen gemiler ne zaman sefere devam edebilecektir?

Denetimi tamamlanan geminin kural olarak 6 saat içerisinde kalkış yapması planlanmaktadır. Gemi, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü ve VTS talimatları ile kalkmaktadır. Denetimden geçerek Ukrayna limanlarına gidecek gemiler ekte görüleceği üzere konvoy halinde sefere devam etmektedir (Ek 4).