Ulgener

Stj. Av. Alara Merzeci

Global dünyamızda, sıklıkla karşılaşılan, farklı bölgelerde saat farkı içeren ticaretlerde çarter sözleşmelerinin altında tanınan mehiller için hangi saat diliminin esas alınacağı bir tartışma konusu olmuştur. İngiltere Yüksek Mahkemesinin Euronav NV v Repsol Trading SA (mt MARIA) kararın uygulanması yalnızca demuraj ile kısıtlı kalmamış olup saat farkı nedeniyle çarter sözleşmelerinden doğabilecek tüm zamanaşımı uyuşmazlıklarına faydalı bir rehberlik sağlamıştır.

Demuraj olarak da adlandırılan sürastarya ücreti, deniz ticareti sözleşmelerinin olmazsa olmazlarından olup taşıyan ile taşıtan arasında geminin yükleme veya boşaltma limanında önceden belirlenmiş olan bekleme (starya) süresini aşacak şekilde bekletilmesi durumunda taşıyanın beklediği süre nedeniyle uğradığı zararlar karşılığında taşıtandan talep edebileceği navlun dışı ek ücrettir. Taşıyana sözleşme altında yükün yüklenme ve boşaltımının tamamlanmasına müteakip başlayan demuraj talebini tebliğ etmek ve gerekli diğer tüm belgeleri ibraz edebileceği belirli bir süre tahsis edilir, zamanaşımı durumunda taşıtanın demuraj talebinden doğabilecek sorumlulukları sona erer.

İngiltere’de geçtiğimiz Eylül ayında Euronav NV v Repsol Trading SA (mt MARIA) [1] Yüksek Mahkeme kararı, birden fazla zaman dilimini içeren sözleşmelerde demuraj talebinin tebliğ edilmesi için uygulanan süre kısıtlamaları için rehberlik sağlamış olup, geminin tahliye edildiği yerel saat üzerinden tek bir başlangıç saati belirlenmesinin uyuşmazlıkları önleyeceğini ve ‘gün’ kavramının hukuki olarak nasıl değerlendirildiğini açıklamıştır. Bu davada donatan ile çaterer arasında düzenlenen sefer çarteri sözleşmesi Brezilya Long Beach’den, California'ya bir ham petrol kargosunun taşınması içindir. Taraflar üzerinde değişiklikler yapmış oldukları Shellvoy 6 formundaki bir çarter sözleşmesinden faydalanılırken sözleşmenin 15(3). Maddesinde aslen altmış gün olan demuraj talebi tebliğ süresini otuz gün olarak değiştirmiş ve toplam 90 günlük bir sürede tüm gerekli evraklar ve belgelerin çarterer’e ulaştırılması için anlaşılmıştır.

Mahkeme nezdine sunulan husus, önceden belirlenmiş olan zamanaşımı süresinin başlangıç zaman diliminin (a) tahliyenin gerçekleşmiş olduğu yerel saati mi (Kaliforniya), yoksa (b) demuraj talebinin tebligatının ulaştırılması gereken çarterer’in yerel saati mi (İspanya), tebligatı yollayacak olan donatanın yerel saati mi (Belçika), veya sözleşmenin İngiliz Hukukuna tabi olması nedeniyle GMT saati mi olarak belirleneceği olmuştur. Yükleme limanında neredeyse 152 saat bekleyerek 490.000 USD demuraj talebinde bulunan donatan, kararın (a) seçeneği yani tahliyenin gerçekleştiği Kaliforniya’nın yerel saatinin başlangıç olarak kabul edilmesi durumunda talebi zamanaşımına uğrayacak fakat (b) seçeneğinin kabulü durumunda geçerliliğini koruyacaktır.

Yüksek Mahkeme kararında, çarter sözleşmesi 15(3) maddesi ile belirlenen demuraj taleplerinin bildirilmesi için öngörülen sürenin yükün tahliye edildiği yerel saat (bahsi geçen davada boşaltma limanının Kaliforniya olması nedeniyle Pasifik Standart Saati) olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla donatanın demuraj talebi saat farkı nedeniyle zamanaşımına uğramıştır. Bu karar genelinde Hâkim Henshaw ‘gün’ kavramının hukuki olarak, aksi belirtilmediği takdirde, birbirini takip eden 24 saat değil, bir takvim günü anlamına geldiğini ve aynı gün yapılan iki eylemden hangisinin önce yapıldığının belirlenmesinin gerekli olduğu gibi durumlar dışında, kanunun bir günün kesirlerini tanımayacağını açıklamıştır.

Hâkim Henshaw yükün tahliye tarihinin sadece demuraj taleplerinin bildirilmesi amacıyla değil, aynı zamanda göndericiye yapılan sözleşmeye dayalı hizmetin sonunu temsil etmesi ve bekleme süresi veya sürastarya süresinin sona erdirmesi gibi amaçlar için de önemli olduğunu vurgulamıştır. Aynı zamanda sözleşmenin tabi olduğu Lahey-Visby kuralları altında donatanın “teslimattan veya teslim edilmesi gereken tarihten itibaren bir yıl içinde dava açılmadıkça” mallarla ilgili sorumluluklarının sona ermesi için de sürenin başlangıcını belirtir. Bu sebeple Yüksek Mahkeme kararında farklı amaçlar için kullanılan birden fazla tahliye tarihi olmasının mantıksız olacağını belirtmiştir.

Sonuç olarak, İngiltere Yüksek Mahkemesinin Euronav NV v Repsol Trading SA (mt MARIA) kararının geçerliliği yalnızca demuraj talep bildirme süresi ile kısıtlı kalmamış olup aynı zamanda çarter sözleşmeleri altındaki klozlarla belirlenmiş olan tüm süre kısıtlamaları için de uygulanabileceği vurgulanmıştır.

[1] Euronav NV v Repsol Trading SA (MT Maria) [2021] EWHC 2565 (Comm)